गडचिरोली जिल्हा जो एकेकाळी माओवाद्यांचा गढ मानला जात होता, आता माओवादापासून मुक्त होत आहे. हळूहळू हा जिल्हा प्रगतीच्या नव्या मार्गावर चालत आहे.
गडचिरोली जिल्हा, जो कधीकाळी माओवाद्यांच्या दहशतीच्या सावलीत जगत होता, आता बदलत्या सूर्योदयाच्या दिशेने पावले टाकत आहे. हा जिल्हा, जो राज्यातील सर्वात मागास भाग म्हणून ओळखला जात असे, आता विकासाच्या उज्ज्वल वाटेवर धावत आहे. माओवाद विरोधातील लढाईत महाराष्ट्र पोलिस आणि गृह विभागाला आजपर्यंतचे सर्वात मोठे यश मिळाले आहे. माओवाद्यांचा पॉलिट ब्युरो आणि सेंट्रल कमिटीचा सदस्य मल्लोजूला वेणुगोपाल राव, ज्याला सोनू किंवा भूपती म्हणून ओळखले जाते. त्याने आपल्या ६० सहकाऱ्यांसह गडचिरोली पोलिसांसमोर शस्त्र खाली ठेवले आहे. ही घटना (१४ ऑक्टोबर) रात्री दक्षिण गडचिरोलीच्या घनदाट जंगलात, छत्तीसगड सीमेलगत महाराष्ट्राच्या बाजूने घडली.
आत्मसमर्पण म्हणजे हिंसेच्या जंगलातून शांततेच्या वाटेने बाहेर पडण्याचा एक प्रेरणादायी अध्याय आहे. या घटनेच्या पार्श्वभूमीवर, गडचिरोली पोलिसांच्या प्रयत्नांना एक नवा उजेड मिळाला आहे. सोनू उर्फ भूपतीने गेल्या काही दिवसांत विविध पत्रकांद्वारे सशस्त्र माओवादाचा मार्ग सोडण्याची आणि सरकारशी शांतता चर्चा करून मुख्य प्रवाहात येण्याची भूमिका मांडली होती. हे ऐकून सेंट्रल कमिटीच्या इतर सदस्यांनी तीव्र विरोध दर्शवला आणि त्याला वैयक्तिक भूमिका म्हणून जाहीर केले. पण भूपतीच्या या आवाहनाचा प्रभाव माओवाद्यांच्या खालच्या स्तरावरील कार्यकर्त्यांवर पडू लागला. या बदलाच्या लाटेत, गडचिरोली डिव्हिजनने एकत्रित पत्रक काढून भूपतीच्या भूमिकेला पाठिंबा दिला. त्यानंतर उत्तर बस्तर आणि माड डिव्हिजनमधील काही नक्षल कमांडरांनीही तशाच प्रकारची पत्रके जारी केली.
Bihar Elections : उपमुख्यमंत्र्यांसह एकाहत्तर उमेदवार मैदानात
सुरक्षा दलांचे यश
भूपती यामुळे लवकरच शरण येईल, अशी शक्यता निर्माण झाली होती. मात्र, तो छत्तीसगड किंवा तेलंगणात शरण जाईल असे वाटत असताना, महाराष्ट्र पोलिसांनी चतुराईने बाजी मारली. त्यांनी भूपतीचे मन वळवले आणि त्याला शस्त्र सोडण्यास प्रवृत्त केले. ही यशोगाथा म्हणजे पोलिसांच्या धोरणात्मक बुद्धिमत्तेचे उत्तम उदाहरण आहे. या घटनेत, भूपतीसह दहा डीव्हीसीएम (डिव्हिजनल कमिटी मेंबर) आणि मोठ्या संख्येने माओवादी कमांडरांनी शस्त्र खाली ठेवले. हे सामूहिक आत्मसमर्पण महाराष्ट्रातील सशस्त्र माओवादावर गंभीर परिणाम करेल. लवकरच महाराष्ट्रातून माओवाद पूर्णपणे हद्दपार होईल, अशी आशा निर्माण झाली आहे. गडचिरोलीत आता विकासाच्या नव्या वाऱ्या वाहू लागल्या आहेत. जेथे कधीकाळी गोळ्यांचा आवाज घुमत होता, तेथे आता शांततेच्या पावलांचा आवाज ऐकू येऊ लागला आहे.
घटनेच्या मागे असलेल्या प्रयत्नांचा विचार करताना, महाराष्ट्र पोलिसांच्या गडचिरोली युनिटचे विशेष उल्लेख करावे लागेल. त्यांनी केवळ शस्त्रास्त्रांचा सामना केला नाही, तर मनाच्या स्तरावरही लढाई जिंकली. भूपतीसारख्या उच्चपदस्थ नेत्याने शरण येणे हे माओवाद्यांच्या संघटनेला मोठा धक्का आहे. त्याच्या सहकाऱ्यांमध्येही आता मुख्य प्रवाहात येण्याची इच्छा जागृत झाली आहे. गडचिरोली जिल्ह्यातील हे बदल केवळ सुरक्षा दलांच्या यशापुरते मर्यादित नाहीत. जिल्ह्यात आता शिक्षण, आरोग्य आणि पायाभूत सुविधांच्या विकासावर भर दिला जात आहे. माओवादाच्या प्रभावामुळे वर्षानुवर्षे दुर्लक्षित राहिलेल्या गावांना आता नवे जीवन मिळत आहे. हे आत्मसमर्पण म्हणजे केवळ एक बातमी नाही, तर एक सामाजिक क्रांतीची सुरुवात आहे. भूपती आणि त्याच्या सहकाऱ्यांनी घेतलेला हा निर्णय इतर माओवाद्यांसाठीही प्रेरणा ठरू शकतो.
