नाग नदीच्या संरक्षणासाठी सुरु असलेल्या विकासकामांमध्ये अतिक्रमण आणि अडथळ्यांची मोठी समस्या निर्माण झाली आहे. नदीच्या प्रवाहातील अडथळ्यांमुळे पूराची परिस्थिती अधिक गंभीर होऊ शकते.
नाग नदीच्या संरक्षणासाठी विविध उपाययोजना करण्यात येत आहेत. मात्र त्याच वेळी नदीच्या नैसर्गिक प्रवाहात अनेक अडथळे निर्माण होण्याचे चित्र दिसत आहे. अंबाझरी तलावाजवळ नदीचे पात्र मोठे करण्याचे काम सुरू असताना, दुसरीकडे नदीच्या पाण्याच्या प्रवाहावर थेट उड्डाणपुलाचे स्तंभ उभारून अनेक समस्यांचा सामना करावा लागत आहे. पर्यावरणवादी संघटनांनी यावर गंभीर आरोप करत सांगितले की, पुलाच्या बांधकामासाठी आवश्यक साहित्य आणि यंत्र नदीच्या पात्रातच ठेवले जात आहेत. ज्यामुळे नदीच्या प्रवाहात अडथळे निर्माण होऊ शकतात.
नाग नदीच्या संरक्षणासाठी कोट्यवधी रुपये खर्च केले जात आहेत, पण काही ठिकाणी नदीच्या काठावर अतिक्रमणाच्या घटनाही समोर येत आहेत. नाग नदीवरील या अतिक्रमणामुळे जलप्रवाहावर खूपच दुष्परिणाम होण्याची शक्यता आहे. गोंदिया आणि येरखेरीज नदीच्या काठावर उभारलेल्या इमारती, शॉपिंग मॉल्स, शाळा आणि झोपड्या नदीच्या प्रवाहात अडथळे निर्माण करत आहेत. तसेच, रेल्वे भुयारी मार्गाजवळ असलेल्या परिसरातही नदीचे पात्र अरुंद झाले आहे. येथे देखील मोठ्या प्रमाणात अतिक्रमण झाले आहे.
समृद्ध इतिहास धोक्यात
नाग नदीच्या या समस्येचे मुख्य कारण अतिक्रमण आहे. अशोक चौकातील नदीचे पात्र सर्वात मोठे आहे, मात्र तेथेही उड्डाणपुलाचे स्तंभ उभारण्याचे काम सुरू आहे. अशा परिस्थितीत नदीच्या प्रवाहात अडथळे निर्माण होण्याची शक्यता आहे. त्याच वेळी, नदीत बांधकाम साहित्य आणि अवजड यंत्र सामग्री ठेवल्याने प्रवाहात अडथळे निर्माण होऊ शकतात, ज्यामुळे पुढील पावसाळ्यात पूर परिस्थिती गंभीर होऊ शकते.
नाग नदीवरील अतिक्रमणावर कठोर उपाययोजना घेण्याची आवश्यकता आहे. बहुमजली इमारती, शंकरनगर चौक ते सीताबर्डीपर्यंत असलेल्या क्षेत्रांतील बांधकामांवर कोणतीही कारवाई करण्यात आलेली नाही. 23 सप्टेंबर 2023 रोजी झालेल्या पुरामुळे नदीच्या ओव्हरफ्लोमध्ये अडथळ्याची समस्या निर्माण झाली होती. त्यावर उपाययोजना सुरू असताना, बहुमजली इमारतींच्या आसपास असलेली अतिक्रमणं कमी करण्याचे प्रयत्न अद्याप कागदावरच आहेत.
संरक्षणाच्या सामंजस्याची गरज
नाग नदीच्या नैसर्गिक प्रवाहासाठी मोठ्या प्रमाणावर सुधारणा आवश्यक आहेत. गडकरी यांचा महत्वाकांक्षी प्रकल्प म्हणजे, कमाल चौक ते उमरेड रोड पर्यंत लांब उड्डाणपुलाची निर्मिती, या प्रकल्पामुळे उत्तर, मध्य आणि दक्षिण नागपूरच्या वाहतूक कोंडीला कमी करण्यात येईल, असे आश्वासन दिले गेले आहे. मात्र, नाग नदीवरील अतिक्रमण आणि नदीच्या प्रवाहावर होणारे अडथळे हे मोठे प्रश्न आहेत. शासकीय यंत्रणांकडूनच नदीत अडथळे निर्माण करणे हे नागपूरच्या भविष्यासाठी धोकादायक ठरू शकते.
अंबाझरी स्मशानभूमीसाठी उभारण्यात येत असलेल्या पुलाच्या कामामुळे नदीचे पात्र बुजवून रस्ता तयार केला जात आहे. जो पुढील पावसाळ्यात मोठा अडथळा होऊ शकतो. यामुळे नदीच्या सुरक्षेसाठी योग्य उपाययोजना करण्याची आवश्यकता आहे. जेणेकरून भविष्यात पूराचा धोका कमी होईल. नाग नदीच्या संरक्षणासाठी समन्वय साधून एक स्थिर व प्रभावी उपाययोजना घेतली जावी, अशी गरज आहे.
नदीच्या संरक्षणासाठी केवळ शासकीय प्रयत्न नाहीत तर लोकसहभागही अत्यंत आवश्यक आहे. नदीच्या काठावर अतिक्रमण रोखण्यासाठी कठोर उपाययोजना घेण्याचे आणि नदीच्या प्रवाहासाठी आवश्यक जागा मुक्त करणे महत्वाचे आहे. नाग नदीची शुद्धता आणि सुरक्षेसाठी एकत्रित प्रयत्नांची आवश्यकता आहे.
