महाराष्ट्राच्या राजकारणाला नवे वळण देणारा इतिहास स्वतः शरद पवारांनी उलगडला. वसंतदादा पाटील यांचे सरकार आम्ही पाडले आणि त्यानंतर मी मुख्यमंत्री झालो, अशी थेट कबुली त्यांनी पुण्यातील कार्यक्रमात दिली.
महाराष्ट्राच्या राजकीय इतिहासातील अनेक वळणबिंदूंची साक्ष असलेले ज्येष्ठ नेते आणि राष्ट्रवादी काँग्रेसचे अध्यक्ष शरद पवार यांनी एका कार्यक्रमात भूतकाळातील गुपित उघड केले. काँग्रेसचे ज्येष्ठ नेते उल्हास पवार यांच्या 81व्या वाढदिवसानिमित्त आयोजित सोहळ्यात बोलताना त्यांनी स्पष्ट शब्दांत सांगितले की, वसंतदादा पाटील यांच्या नेतृत्वाखालील सरकार पाडण्याचा निर्णय आम्ही तरुण नेत्यांनी घेतला आणि त्यानंतर मी मुख्यमंत्री झालो.
या थेट कबुलीजबाबामुळे उपस्थितांमध्ये एक वेगळा माहोल निर्माण झाला. पवार म्हणाले की, वसंतदादा हे आमचे नेते होते, मात्र ते इंदिरा काँग्रेससोबत होते. आम्ही मात्र यशवंतराव चव्हाण यांच्या विचारांनी प्रेरित होतो. निवडणुकीनंतर दोन्ही काँग्रेस पक्षांनी सत्ता स्थापनेसाठी एकत्र येण्याचा प्रयत्न केला. मात्र आम्हा तरुणांना ते एकत्रीकरण मान्य नव्हते. त्यामुळेच आम्ही वसंतदादांचे सरकार खाली आणायचे ठरवले आणि तो निर्णय पाळून दाखवला.
वसंतदादांचे उदार नेतृत्व
शरद पवारांनी पुढे सांगितले की, ज्या वसंतदादांचे सरकार मी पाडले, त्याच वसंतदादांनी नंतर भूतकाळ बाजूला ठेवून माझ्या मुख्यमंत्रीपदाला पाठिंबा दिला. गांधी-नेहरूंच्या विचारांना बळकटी मिळावी यासाठी त्यांनी ही मोठी भूमिका घेतली. ही त्या काळच्या नेतृत्वाची व्यापक मनोवृत्ती होती, असे पवारांनी स्पष्ट केले. त्यावेळी महाराष्ट्रातील काँग्रेसमध्ये मुख्यमंत्रीपदासाठी अनेक नेत्यांची नावे चर्चेत होती. रामराव अदिक, शिवाजीराव निलंगेकर यांसारख्या प्रभावी नेत्यांच्या नावावर विचारविनिमय होत होता. मात्र वसंतदादांनी स्पष्टपणे सांगितले की कोणतीही पुढील चर्चा नको, नेतृत्व शरदकडेच द्यावे. त्यांच्या या भूमिकेमुळेच तरुण नेतृत्वाचा मार्ग मोकळा झाला.
त्या काळात काँग्रेस दुभंगली होती. आम्ही स्वर्णसिंग काँग्रेसमध्ये होतो आणि यशवंतराव चव्हाण साहेब देखील आमच्यासोबत होते. निवडणुकीनंतर कोणालाही स्पष्ट बहुमत मिळाले नव्हते. अशा वेळी इंदिरा काँग्रेस आणि स्वर्णसिंग काँग्रेस एकत्र आले आणि वसंतदादांना मुख्यमंत्री करण्यात आले. तरीदेखील तरुण पिढीला इंदिरा काँग्रेसबद्दल नाराजी होती. वसंतदादांचे मार्गदर्शन लाभत असले तरी त्या सरकारबद्दल आमच्यात दुरावा निर्माण झाला होता. त्यामुळेच तरुणांनी सरकार पाडण्याचा ठाम निर्णय घेतला आणि त्यानंतर महाराष्ट्राच्या राजकारणात एक नवा अध्याय सुरू झाला.
Ravikant Tupkar : शेतकऱ्यांनो मंत्र्यांच्या गाड्या थांबवा अन् जाब विचारा
आजच्या राजकारणावर टीका
पवारांनी भाषणात स्मरण केले की, वसंतदादा, यशवंतराव, रामराव अदिक, निलंगेकर यांच्यासारख्या नेत्यांनी महाराष्ट्रात नेतृत्वाची एक भक्कम फळी उभी केली. त्यांच्या प्रयत्नांमुळेच महाराष्ट्र देशात एक सक्षम, प्रगतिशील आणि भक्कम राज्य म्हणून टिकून राहिला. आजही जर देशाचा चेहरा बदलायचा असेल, तर गांधी-नेहरूंच्या विचारांची नव्याने मांडणी करणे गरजेचे आहे, असे ते म्हणाले.
पूर्वीचे राजकारण मोठ्या मनाने केले जात असे. मतभेद विसरून एकत्र येण्याची तयारी त्या नेत्यांमध्ये होती. परंतु आजचे चित्र वेगळे आहे. लोकशाहीची चर्चा व्हावी, यासाठी असलेली संसदच आज सत्ताधाऱ्यांकडून बंद पाडली जाते. ही लोकशाहीची गंभीर विटंबना असल्याची टीका पवारांनी केली. त्यांनी ठाम शब्दांत म्हटले की, आता हे चित्र बदलण्याची वेळ आली आहे. देशात व्यापक विचारांची आणि सहिष्णुतेची गरज आहे. गांधी-नेहरूंच्या मूल्यांची पुनर्मांडणी करूनच देशाला नवी दिशा देता येईल.
