विद्यमान मुख्य निवडणूक आयुक्त राजीव कुमार लवकरच निवृत्त होणार आहेत. त्यामुळे नवीन निवडणूक आयुक्तांची निवड करण्यात येणार आहे.
भारताच्या पुढील मुख्य निवडणूक आयुक्तांच्या (CEC) निवडीसाठी पंतप्रधान नरेंद्र मोदी यांच्या अध्यक्षतेखालील निवड समिती पुढील आठवड्यात महत्त्वपूर्ण बैठक घेणार आहे. विद्यमान निवडणूक आयुक्त राजीव कुमार 18 फेब्रुवारी रोजी निवृत्त होणार आहेत. त्यामुळे त्याआधीच त्यांच्या उत्तराधिकाऱ्याचे नाव निश्चित करण्यात येणार आहे.
नवीन निवडणूक आयुक्तांची नियुक्ती करण्याची जबाबदारी पंतप्रधानांच्या अध्यक्षतेखालील निवड समितीवर असेल. या समितीत लोकसभेतील विरोधी पक्षनेते राहुल गांधी तसेच पंतप्रधानांनी नामनिर्देशित केलेले एक केंद्रीय कॅबिनेट मंत्री असतील. पॅनेल शोध समिती विविध उमेदवारांची नावे शिफारस करेल. त्यानंतर त्यापैकी एका उमेदवाराची निवड करण्यात येईल.
निघाला मुहूर्त; Harshwardhan Sapkal स्वीकारतील प्रदेशाध्यक्षपदाची सूत्रे
प्रक्रियेत बदल
पूर्वीच्या परंपरेनुसार, सर्वात वरिष्ठ निवडणूक आयुक्ताला (EC) मुख्य निवडणूक आयुक्त म्हणून बढती देण्यात येत होती. मात्र, 2023 मध्ये लागू झालेल्या “मुख्य निवडणूक आयुक्त आणि इतर निवडणूक आयुक्त (नियुक्ती, सेवाशर्ती आणि पदाचा कालावधी) कायदा” मुळे निवड प्रक्रियेत बदल झाला आहे.
राजीव कुमार यांच्या निवृत्तीनंतर ज्ञानेश कुमार हे सर्वात वरिष्ठ निवडणूक आयुक्त आहेत. त्यांचा कार्यकाळ 26 जानेवारी 2029 पर्यंत आहे. त्यामुळे ते निवडणूक आयुक्त पदासाठी आघाडीवर असल्याचे मानले जात आहे. सुखबीर सिंग संधू हे दुसरे निवडणूक आयुक्त असून, त्यांचेही नाव चर्चेत आहे.
रिक्त जागा आणि नवीन नियुक्त्या
राजीव कुमार यांच्या निवृत्तीमुळे मुख्य निवडणूक आयुक्त पदाबरोबरच, आणखी एका नवीन निवडणूक आयुक्ताचीही नियुक्ती होण्याची शक्यता आहे. यापूर्वी, अनुप चंद्र पांडे यांच्या निवृत्ती आणि अरुण गोयल यांच्या राजीनाम्यामुळे रिक्त जागा निर्माण झाल्या होत्या. त्यावेळी ज्ञानेश कुमार आणि सुखबीर सिंग संधू यांची नियुक्ती करण्यात आली होती.
नवीन कायद्यानुसार, पंतप्रधानांच्या अध्यक्षतेखालील निवड समिती पाच सचिव-स्तरीय अधिकाऱ्यांची नावे विचारात घेते आणि त्यातील एका अधिकाऱ्याची निवड होते. या समितीच्या शिफारशीनंतर राष्ट्रपती नव्या मुख्य निवडणूक आयुक्त आणि निवडणूक आयुक्तांची अधिकृत नियुक्ती करतील.
आगामी लोकसभा निवडणुकीच्या अनुषंगाने, हा निर्णय अत्यंत महत्त्वाचा ठरणार आहे. नवीन निवडणूक आयुक्त यांच्यावर स्वतंत्र, पारदर्शक आणि निष्पक्ष निवडणूक प्रक्रिया सुनिश्चित करण्याची जबाबदारी असेल. त्यामुळे सर्वांचे लक्ष या निर्णयाकडे लागले आहे.
