महाराष्ट्राच्या राजकीय वर्तुळात सध्या महानगरपालिकेच्या निवडणुकीची रणधुमाळी रंगलेली आहे. त्यात महायुती सरकार व महाविकास आघाडी दोघेही कंबर कसून निवडणुकीच्या तयारीत आहेत.
महाराष्ट्राच्या राजकीय रंगमंचावर सध्या एकच चर्चा आहे. महाविकास आघाडीने (एमव्हीए) विधानसभेत केलेल्या घोडचुका आता स्थानिक स्वराज्य संस्थांच्या निवडणुकीतही पुनरावृत्ती करणार का? 2024 विधानसभा निवडणुकीत जनतेने महायुतीला प्रचंड बहुमताने कौल दिला. तर एमव्हीएला धुळीला मिळवले. राज्यातील 288 जागांपैकी महायुतीने 230 जागा पटकावल्या. एमव्हीएला फक्त 50 आणि इतरांना 8 जागा मिळाल्या. एक्झिट पोल्सनी तर निकालाची शक्यता वर्तवली होती. पण प्रत्यक्षात महायुतीच्या विजयाने विरोधकांना धक्का बसला. चार हजारांहून अधिक उमेदवार रिंगणात होते. पण बहुमतासाठी 145 जागांची गरज असताना महायुतीने सगळ्यांना मागे टाकले. आता राज्यात स्थानिक निवडणुकांची धुमधडाका सुरू आहे. प्रत्येक पक्ष कंबर कसून तयारीला लागला आहे.
सुप्रीम कोर्टाच्या आदेशानुसार 2025 डिसेंबरपर्यंत निवडणूक घेण्याचे फर्मान आले आहे. त्यामुळे निवडणूक आयोगही वेगाने कामाला लागला. प्रभाग रचना आणि आरक्षण सोडत जाहीर झाल्याने अनेक नेत्यांची महापौर होण्याची स्वप्ने धुळीला मिळाली. कारण आरक्षणात महिलांना प्राधान्य मिळाले आहे. अनेक जिल्ह्यांमध्ये नगरपरिषदांवर महिला आरक्षण लागू झाले आहे. ज्यामुळे यंदा ‘महिलाराज’ दिसणार आहे. पण एमव्हीएला 2024 विधानसभेत अपयशाला समोर जावे लागले असले, तरी लोकसभेत त्यांनी चांगली कामगिरी केली होती. 48 पैकी 30 जागा जिंकल्या, काँग्रेसला 13, शरद पवारांच्या राष्ट्रवादीला 8 आणि उद्धव ठाकरेंच्या शिवसेनेला 9. लोकसभेतील यशाने एमव्हीएला इतका आत्मविश्वास आला की, ते विधानसभेतही बाजी मारतील असा दावा करत फिरत होते. पण अतिआत्मविश्वास हा नेहमीच धोकादायक.
तू-तू मै-मै
एमव्हीएने अतिउत्साहात नियोजनाकडे दुर्लक्ष केले. महायुतीप्रमाणे विकासाच्या योजना मांडून जनतेचा विश्वास जिंकण्यात ते अपयशी ठरले. परिणामी, जनतेने त्यांना धडा शिकवला. हे अपयश फक्त आकस्मिक नव्हते, तर पक्षांतर्गत कुरघोड्यांचा परिणाम होता. उद्धव ठाकरेंची शिवसेना, शरद पवारांची राष्ट्रवादी आणि काँग्रेसमध्ये धोरणांवरून आणि नेत्यांच्या भूमिकांवरून सतत मतभेद दिसले. प्रचारसभेत नेते एकत्र दिसत असले तरी, एकमेकांविरुद्ध टीका करताना दिसले. हा एकसंधपणाचा अभाव जनतेला पटला नाही. काँग्रेसमध्ये तर नाना पटोले आणि विजय वडेट्टीवार यांचा वाद तर सर्वश्रुत. दीड वर्षांपूर्वी चंद्रपूरच्या जिल्हाध्यक्ष प्रकाश देवतळे यांना हटवण्यावरून त्यांच्यातील संघर्ष गाजला. अशा अंतर्गत भांडणांनी एमव्हीएची एकजूट कमकुवत झाली. जागावाटपही एक मोठी चूक ठरली.
शेवटपर्यंत गोंधळ, मतभेद आणि जनतेसमोर उघडे पडले. हे सगळे जनतेने नोंदवले आणि निकालात दाखवले. यातून शिकून एमव्हीए आता स्थानिक निवडणुकीत सुधारणा करेल का? की पुन्हा तीच घोडचूक करणार हा प्रश्न निर्माण झाला आहे. लोकसभेनंतर काँग्रेसचा हवेत उडणारा विश्वास विधानसभेत ‘मी’पणावर केंद्रित झाला. एकत्र लढण्याऐवजी जागावाटपावर ‘तू-तू मै-मै’ सुरू झाली. काँग्रेसचे नाना पटोले आणि शिवसेनेचे संजय राऊत यांच्यातील वाद तर माध्यमांमध्ये गाजला. प्रचारात एकसंधपणा मांडण्यात ते अपयशी ठरले. ज्यामुळे जनतेला विश्वास बसला नाही. याशिवाय, काँग्रेसमध्ये बंडखोरीचा स्फोट झाला. सांगलीत जयश्री पाटील यांना बाजूला करून पृथ्वीराज पाटील यांना उमेदवारी देण्यात आली. ज्याचा परिणाम बंडखोरी ठरला. सोलापूर दक्षिणमध्ये प्रणिती शिंदे यांनी अपक्षाला पाठिंबा देऊन पक्षाच्या उमेदवाराला धक्का दिला.
महायुतीची तयारी जोरात
अंतर्गत वाद चव्हाट्यावर आले आणि निकालात नकारात्मक प्रभाव पडला. याशिवाय, लोकसभेच्या तुलनेत विधानसभेत राहुल गांधींचा सहभाग कमी राहिला. ज्यामुळे एमव्हीएला मोठा फटका बसला. आता राज्यातील राजकीय समीकरण पाहता, महायुती बहुतेक ठिकाणी सत्ताधारी आहे. आमदारांचा पाठिंबा आहे. त्यामुळे स्थानिक निवडणुकीत एमव्हीएसाठी ही लढाई कठीण आहे. पण ते शिकले असतील का? की अतिआत्मविश्वास, अंतर्गत भांडणे आणि जागावाटपाच्या चुका पुन्हा करून स्वतःची कबर खोदतील? महायुती तर तयार आहे, विकासाच्या मुद्द्यांवर जनतेला पटवण्यासाठी. एमव्हीएने जर यातून धडा घेतला नाही तर स्थानिक निवडणुकीतही ‘रिपीट शो’ होईल आणि ते पुन्हा अपयशाच्या खाईत लोटले जातील असं बोलल्या जात आहे. आरक्षण सोडतीमुळे यंदा महिलांना प्राधान्य मिळाले आहे. ज्यामुळे अनेक पुरुष नेत्यांची स्वप्ने उधळली गेली.
एमव्हीएसाठी ही संधीही आहे. जर ते महिलांना पुढे करून एकजूट दाखवतील. पण विधानसभेतील चुका पाहता, शंका आहे. महायुतीने तर विकासाच्या योजना मांडून जनतेला आकर्षित केले आहे. एमव्हीएने जर अतिआत्मविश्वास सोडून, अंतर्गत वाद मिटवून आणि जागावाटप योग्य केले तर शक्यता आहे. पण राजकारण हे अनपेक्षित आहे. कोण जिंकेल, हे वेळच सांगेल.
