भारतीय लोकशाहीच्या विश्वसनीयतेवर प्रश्नचिन्ह निर्माण करणारे विधान महाराष्ट्रात पुन्हा चर्चेत आले आहे. महाराष्ट्र काँग्रेस प्रदेशाध्यक्ष हर्षवर्धन सपकाळ यांनी निवडणूक आयोगाच्या कार्यपद्धतीवर जोरदार टीका करत ‘आयोग सरकारच्या दबावाखाली काम करत असून मतदार याद्यांतील गोंधळामुळे लोकशाहीची मुळे हादरत आहेत,’ असे विधान केले आहे.
माध्यमांशी बोलताना सपकाळ म्हणाले की, लोकसभेतील विरोधी पक्षनेते राहुल गांधी यांनी हरियाणातील मतचोरीच्या पद्धतीबाबत पुरावे सादर केले असतानाही निवडणूक आयोगाकडून कोणतीही ठोस कारवाई झालेली नाही. पुरावे देऊनही शांत राहणे म्हणजे आयोग झोपलेला नसून झोपेचे सोंग घेत आहे, असा आरोप त्यांनी केला.
महाराष्ट्रात हरियाणा पॅटर्न
सपकाळ यांनी पुढे सांगितले की, हरियाणात एकाच व्यक्तीचे नाव वेगवेगळ्या नावाने अनेक वेळा मतदार यादीत नोंदवले गेले. अगदी परदेशातील व्यक्तींची नावेही यादीत दिसत आहेत. अशा पद्धतीने तयार झालेल्या मतदार याद्या म्हणजे लोकशाही प्रक्रियेची खिल्ली उडवण्यासारखे आहे. त्यांनी दावा केला की, “महाराष्ट्रातही हाच ‘हरियाणा पॅटर्न’ राबवण्यात आला असून, अवघ्या सहा महिन्यांत 47 लाख नवीन मतदारांची नोंद झाली. मतदानानंतर अचानक वाढलेल्या टक्केवारीमुळे निवडणुकीच्या प्रक्रियेवरील शंका अधिकच गडद झाल्या आहेत.
काँग्रेस प्रदेशाध्यक्षांनी निवडणूक आयोगाच्या भूमिकेवर थेट प्रश्नचिन्ह उपस्थित करत म्हटले, निवडणूक या पारदर्शक आणि निष्पक्ष पद्धतीने होणे आवश्यक आहे. पण जर आयोग स्वतःच सरकारच्या तालावर नाचू लागला, तर लोकशाहीच्या पाया खालून विश्वासाचा पाया ढासळतो. सपकाळ यांनी राज्य निवडणूक आयोगाच्या अलीकडील पत्रकार परिषदेचाही उल्लेख केला. पत्रकारांनी मतदार याद्यांतील विसंगतीबाबत अनेक प्रश्न विचारले, पण आयोगाकडून स्पष्ट उत्तर मिळाले नाही. त्यामुळे शंका अधिक गडद होतात, असे ते म्हणाले.
प्रक्रियेवर संशय
सपकाळ यांनी आयोगाने मतदार याद्यांतील ‘दुबार आणि तिबार’ मतदार ओळखण्यासाठी नावापुढे ‘स्टार चिन्ह’ लावण्याचा घेतलेला निर्णयही धोपटला. जर आयोगाकडे अशा मतदारांची माहिती आधीपासूनच आहे, तर त्या चुका तत्काळ दुरुस्त का केल्या जात नाहीत? दुबार नावांना ‘टू स्टार’ देण्याऐवजी आयोगाने दोन नंबरी कारभार थांबवावा, अशी टीका त्यांनी केली.
प्रदेशाध्यक्ष सपकाळ यांच्या म्हणण्यानुसार, मतदार याद्यांतील तांत्रिक फेरफार, नावे दुसऱ्या मतदारसंघात वळवणे, आणि काही ठिकाणी एकाच मतदाराचे नाव अनेक वेळा दिसणे, या गोष्टी निवडणूक प्रक्रियेवर गंभीर संशय निर्माण करतात. जर निवडणुकीचा पाया भ्रष्ट मार्गावर उभा राहिला, तर त्या निकालाला काय किंमत उरते? असा सवाल त्यांनी उपस्थित केला.
या सर्व प्रकरणावर निवडणूक आयोगाने अधिकृत भूमिका अद्याप स्पष्ट केलेली नाही. मात्र काँग्रेसकडून व्यक्त झालेल्या या आरोपांमुळे राज्यातील राजकीय वातावरण चांगलेच तापले आहे. आता आयोग आणि सरकार यांच्याकडून या प्रकरणावर काय प्रतिक्रिया येते, याकडे सर्वांचे लक्ष लागले आहे.
