महाराष्ट्राच्या राजकीय वर्तुळात मराठा आरक्षणाचा वाद जोरात असतानाच, प्रकाश आंबेडकर यांनी महाज्योती आणि सारथी फेलोशिपच्या मुद्दा उपस्थित केला आहे.
महाराष्ट्रात मराठा आरक्षणाचा मुद्दा गेल्या काही दिवसांपासून जणू ज्वालामुखीच्या तोंडावर उभा आहे. मनोज जरांगे पाटील यांच्या उपोषणाने या आंदोलनाला नवी धार आली आणि महायुती सरकारने काही मागण्या मान्य करत शांततेचा प्रयत्न केला. पण हा वाद शांत होण्याऐवजी आता अधिकच पेटत चालला आहे. सरकारने एकीकडे मराठा समाजाला खूश करण्यासाठी सारथी योजनेचे बॅनर शहरभर लावले, तर दुसरीकडे मराठा, कुणबी, मराठा-कुणबी आणि कुणबी-मराठा समाजातील विद्यार्थ्यांसाठी असलेली सारथी फेलोशिप गेल्या दोन वर्षांपासून रखडली आहे. याचवेळी, मागासवर्गीय विद्यार्थ्यांसाठी असलेल्या महाज्योती योजनेअंतर्गत ऑनलाइन प्रशिक्षणाच्या नावाखाली विद्यावेतन बंद करण्यात आले आहे.
विद्यार्थी यामुळे संतप्त झाले असून, आंदोलनाचा पवित्रा घेतला आहे. सारथी आणि महाज्योती योजनांचे बॅनर जरी झळकत असले, तरी प्रत्यक्षात विद्यार्थ्यांच्या हातात काहीच पडलेले नाही. 2019 ते 2023 कालावधीत 3 हजार 78 विद्यार्थ्यांना फेलोशिप मिळाल्याचा दावा सरकारकडून केला जातो. शिवाय, महाराजा सयाजीराव गायकवाड शिष्यवृत्ती योजनेअंतर्गत 50 विद्यार्थ्यांना परदेशात शिक्षणासाठी फेलोशिप मिळाल्याचे सांगितले जाते. पण प्रत्यक्षात, पुरेसे मनुष्यबळ आणि निधीच्या अभावामुळे या योजना अडचणीत सापडल्या आहेत. विद्यार्थ्यांनी या समस्येकडे लक्ष वेधत निधी आणि मनुष्यबळ उपलब्ध करून देण्याची मागणी लावून धरली आहे. पुण्यात तर हजारो विद्यार्थी गेल्या दोन वर्षांपासून फेलोशिपच्या प्रतीक्षेत असून, यासाठी रस्त्यावर उतरले आहेत.
शिक्षणासाठी आर्थिक पाठबळ
संपूर्ण घडामोडींवर वंचित बहुजन आघाडीचे नेते प्रकाश आंबेडकर यांनी महायुती सरकारवर जोरदार टीका केली आहे. त्यांनी सरकारला ब्राह्मण्यवादी आणि गंडवणारे अशी उपमा देत, मराठा आणि ओबीसी समाजाला एकाचवेळी फसवल्याचा आरोप केला. सारथी आणि महाज्योतीच्या फेलोशिप, विद्यावेतन बंद करून सरकारने विद्यार्थ्यांचे भविष्य धोक्यात आणले आहे, असे आंबेडकर यांनी ठणकावले. ते पुढे म्हणाले, हे सरकार नाटकं करून लोकांची दिशाभूल करत आहे. भाजप युतीचे सरकार केवळ श्रीमंत मराठे आणि ब्राह्मण्यवादी विचारांचे समर्थन करते. तर एससी, एसटी, ओबीसी आणि सामान्य मराठा समाजाच्या विरोधात आहे. आंबेडकर यांनी तरुणांना आवाहन केले की, त्यांनी या फसव्या सरकारला आणि महाविकास आघाडीला मतदान करू नये. त्याऐवजी, फुले-शाहू-आंबेडकरवादी विचारांचे नेतृत्व असलेल्या वंचित बहुजन आघाडीला निवडावे. जेणेकरून खऱ्या अर्थाने सामाजिक न्याय आणि विद्यार्थ्यांचे प्रश्न सुटू शकतील.
पुण्यातील आंदोलनाला पाठिंबा देताना त्यांनी सरकारला इशारा दिला की, विद्यार्थ्यांचा संयम आता संपत चालला आहे. जर लवकरच उपाययोजना केल्या नाहीत, तर हे आंदोलन आणखी तीव्र होईल.विद्यार्थ्यांचे भविष्य अधांतरी ठेवणाऱ्या या परिस्थितीने सामाजिक असंतोष वाढत आहे. एकीकडे आरक्षणाचा मुद्दा पेटलेला असताना, दुसरीकडे शिक्षणासाठी आवश्यक आर्थिक पाठबळापासून विद्यार्थी वंचित राहत आहेत. सारथी आणि महाज्योती योजनांचे बॅनर लावून सरकार स्वतःच्या पाठीवर शाबासकी देऊ पाहत असले, तरी प्रत्यक्षात विद्यार्थ्यांच्या हातात काहीच पडलेले नाही. ही परिस्थिती केवळ मराठा समाजापुरती मर्यादित नसून, मागासवर्गीय विद्यार्थ्यांचेही भविष्य अंधारात आहे. पुण्यातील आंदोलन हा त्याचाच एक पुरावा आहे.या सगळ्या घडामोडींमुळे महाराष्ट्राच्या राजकारणात नवे वादळ उठण्याची शक्यता आहे. विद्यार्थ्यांचे प्रश्न, आरक्षणाचा मुद्दा आणि सरकारच्या धोरणांवरील नाराजी यामुळे सामाजिक तणाव वाढत आहे.
